Charakterystyka narządów zmysłów
SŁUCH - jest to wrażliwość na fale dźwiękowe, które stanowią bodziec pobudzający narząd słuchu. Źródłem fal dźwiękowych są drgające ciała sprężyste: stałe, ciekłe i gazowe.
UCHO - narząd słuchu i równowagi zmienia drgania fal dźwiękowych na określone wrażenia, które uświadamiamy sobie jako dźwięki. Słuch jest obok wzroku drugim zmysłem umożliwiającym orientację w otoczeniu i przystosowanie się do niego. Słuchem rozpoznajemy zjawiska i obiekty na podstawie wydawanych przez nie dźwięków, możemy określić ich położenie i stan. U człowieka słuch wiąże się ze zdolnością mówienia i słyszenia mowy innych, co ułatwia wymianę myśli, nabywanie wiadomości i ogólny rozwój władz umysłowych.
Czynności ucha związane z jego budową. Pod względem anatomicznym dzielimy ucho na:
Ucho zewnętrzne, które umieszczone jest na bocznej powierzchni głowy i składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego .
-
małżowina -stanowi fałd skórny pokrywający pofałdowaną płytkę chrząstki sprężystej. Dolna część małżowiny tzw. płatek, zamiast chrząstki zawiera pod skórą podściółkę tłuszczową. Rolą małżowiny jest chwytanie fal dźwiękowych i przekazywanie ich przez przewód słuchowy zewnętrzny na błonę bębenkową.
-
przewód słuchowy zewnętrzny-ma długość od 2,5 do 3 cm i prowadzi w głąb kości skroniowej. Wyściela go skóra bogata w gruczoły łojowe, które produkują tzw. woszczek- substancję lepką i tłustawą, który namaszcza błonę bębenkową, a wraz z porastającymi przewód włoskami chroni wnętrze ucha przed ciałami obcymi. Przewód ten zamyka ustawiona skośnie błona bębenkowa, stanowiąca granice z uchem środkowym.
Ucho środkowe-umieszczone jest w piramidzie kości skroniowej. Wypełnione jest ono powietrzem i wysłane błoną śluzową. Składa się z jamy bębenkowej, kosteczek słuchowych, trąbki słuchowej i komórek sutkowych.
-
jama bębenkowa-to niewielka przestrzeń, która od strony ucha zewnętrznego zamknięta jest błoną bębenkową, a od strony ucha wewnętrznego- ścianą błędnika. W ścianie tej znajdują się dwa okienka: większe owalne- okienko przedsionka,, które zamyka podstawa strzemiączka , oraz mniejsze okrągłe- okienko ślimaka. Ze światłem zewnętrznym jamę bębenkową łączy tzw. trąbka słuchu.
-
trąbka słuchu-(przewód Eustachiusza) jest to kanał długości 3,5 do 4 cm, otwierający się w nosowej części gardła. Dzięki niemu przez jamę ustną wyrównuje się ciśnienie po obu stronach błony bębenkowej.
-
kosteczki słuchowe - są to trzy miniaturowe kosteczki: młoteczek, kowadełko i strzemiączko które znajdują się wewnątrz jamy bębenkowej. Połączone są ze sobą stawami na kształt mostu wiszącego. Tworzą one układ mechaniczny (system dźwigni) przenoszący drgania z błony bębenkowej, z którą zrośnięta jest rękojeść młoteczka, na błonę okienka owalnego błędnika w którą uderza podstawa strzemiączki. Przekazując drgania, układ kosteczek zwiększa ich siłę około 50 razy.
-
komórki sutkowate- są uzupełnieniem jamy bębenkowej. Są to przestrzenie zawarte w obrębie wyrostka sutkowatego kości skroniowej. Ich wielkość i liczba jest różna. Łączą się one ze sobą, tworząc wspólny układ komunikujący się z jamą bębenkową i wysłane są błoną śluzową.
Ucho wewnętrzne- podobnie jak środkowe znajduje się w wydrążeniu kości skroniowej w postaci jam i kanałów, tworzących błędnik kostny, wewnątrz którego znajduje się błędnik błoniasty, przymocowany pasemkami łącznotkankowymi do ścian kostnych. Z zewnątrz błędnik błoniasty otoczony jest płynem- przychłonką, a wewnątrz wypełnia go śródchłonka. W błędniku wyróżnia się : ślimak, przedsionek, trzy kanały półkoliste i przewód słuchowy.
-
ślimak - jest najbardziej ku przodowi wysuniętą częścią błędnika. Ma podstawę i szczyt. Kanał spiralny ślimaka jest ułożony wokół wrzecionka. W ślimaku znajdują się zakończenia nerwu ślimakowego, które są drażnione w następstwie drgań przenoszonych z błony bębenkowej, drogą kosteczek słuchowych na błędnik błoniasty.
-
przedsionek - leży po między ślimakiem od przodu, a kanałami półkolistymi od tyłu. Znajdują się w nim dwie części błędnika błoniastego :kulisty woreczek i wydłużona łagiewka. W obu częściach znajdują się zakończenia nerwowe, które drażnione informują o położeniu ciała.
-
kanały półkoliste - ułożone są w trzech płaszczyznach. Kanał przedni leży skośnie w stosunku do płaszczyzny strzałkowej, kanał tylny w stosunku do płaszczyzny czołowej, a boczny w płaszczyźnie poziomej. Kanały półkoliste kończą się rozszerzeniem zwanym bańką. We wnętrzu kanałów znajdują się przewody błoniaste wysłane nabłonkiem zmysłowym.
Przedsionek i kanały półkoliste są narządami równowagi i zmysłu przestrzennego.
Narząd Cortiego (narząd spiralny)
To właściwy narząd słuchu, zbudowany z orzęsionych komórek zmysłowych (receptorów słuchowych) zatopionych w endolimfie kanału środkowego ślimaka. Narząd Cortiego leży na błonie blaszki spiralnej czyli dolnej ścianie ślimaka błoniastego. Jest to listewka nabłonka zmysłowego złożonego z komórek słuchowych czyli z komórek rzęsatych wewnętrznych i zewnętrznych oraz komórek zrębowych (podporowych). Nad komórkami słuchowymi rozciąga się błona pokrywowa. Właściwymi receptorami słuchowymi są komórki rzęsate, do których dochodzą zakończenia nerwu słuchowego. W budowie tego narządu można wyróżnić jeszcze jądro, rzęski i błonę podstawną. Komórki słuchowe w narządzie Cortiego unerwione są przez nerw ślimakowy.
Działanie narządu Cortiego:
Drgania młoteczka, kowadełka i strzemiączka wprawiają w ruch płyn (endolimfe) w przewodzie przedsionkowym, drgania te przenoszone są do błony podstawnej, co przez zmianę położenia włosków wobec błony pokrywowej wywołuje pobudzenie narządu Cortiego.
Narząd równowagi:
Komórki zmysłowe narządu równowagi znajdują się w uchu wewnętrznym. Mieszczą się one w przedsionku i w kanałach półkolistych.
-
przedsionek - leży po między ślimakiem od przodu, a kanałami półkolistymi od tyłu. Znajdują się w nim dwie części błędnika błoniastego :kulisty woreczek i wydłużona łagiewka. W obu częściach znajdują się zakończenia nerwowe, które drażnione informują o położeniu ciała.
-
kanały półkoliste - ułożone są w trzech płaszczyznach. Kanał przedni leży skośnie w stosunku do płaszczyzny strzałkowej, kanał tylny w stosunku do płaszczyzny czołowej, a boczny w płaszczyźnie poziomej. Kanały półkoliste kończą się rozszerzeniem zwanym bańką. We wnętrzu kanałów znajdują się przewody błoniaste wysłane nabłonkiem zmysłowym.
Przedsionek i kanały półkoliste są narządami równowagi i zmysłu przestrzennego.