Układ pokarmowy składa się z przewodu pokarmowego rozpoczynającego się ustami a kończącego się odbytem oraz dwóch gruczołów: wątroby i trzustki.

Przewód pokarmowy składa się z:

Część nadprzeponowa:

• jama ustna

• gardło

• przełyk

Część przeponowa:

• żołądek

• jelito cienkie

• jelito grube

Jama ustna i narządy jamy ustnej:

Jama ustna

Jama ustna jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego. Dzieli się na:

• przedsionek jamy ustnej (przestrzeń zawarta między łukami zębowymi a wargami i policzkami)

• jamę ustną właściwą (stanowi przestrzeń między łukami zębów a cieśnią gardzieli; jej strop stanowi podniebienie [twarde i miękkie], a dno - mięśnie żuchwowo - gnykowe i język)

• ciesń gardzieli (kanał łączący jamę ustną z gardłem)

Całe wnętrze jamy ustnej wysłane Jest błoną śluzową bogato ukrwioną, zawiera liczne gruczoły ślinowe. W jamie ustnej pokarm podlega pierwszym procesom przeróbki, zwłaszcza mechanicznym, polegającym na rozdrobnieniu, przeżuciu, ogrzaniu i uformowaniu kęsa nasyconego śliną i pokryciu go śluzem, ułatwiającym jego przełknięcie.

Zęby

U człowieka występują dwa pokolenia zębów: mleczne i stałe. Zęby mleczne wyrzynają się począwszy od 6 miesiąca życia W skład uzębienia mlecznego wchodzą (w każdej połowie szczęki i żuchwy): 2 siekacze, l kieł, 2 trzonowce (wszystkich zębów mlecznych jest 20). Począwszy od 7 roku życia zęby mleczne są zastępowane przez zęby stałe. W skład zębów stałych wchodzą dodatkowo 2 przedtrzonowce i trzeci trzonowy, ząb mądrości - wszystkich jest ich 32.

Każdy ząb składa się z korony (wystaje ponad dziąsło i jest pokryta najtwardszą substancją w organizmie! szkliwem - zawiera 95 % soli mineralnych), szyjki i korzenia (schowanego w zębodole) Ząb zbudowany jest z zębiny. Korona zawiera jamę, zwaną komorą zęba, która przechodzi w kanał korzenia. Komora zęba i kanały korzeniowe wypełnione są luźną tkanką łączną tworzącą miazgę zęba, w której przebiegają naczynia i nerwy zęba. Zadaniem uzębienia jest chwytanie, rozdrabnianie i miażdżenie pokarmu.

Formuła zębowa:

Zęby mleczne (20) ; zęby stałe (32)

Język

Język jest to mięśniowy narząd pokryty błoną śluzową, położony na dnie jamy ustnej, przymocowany swą nasadą do kości gnykowej i chrząstek krtani. Jest najważniejszym narządem artykulacyjnym, narządem zmysłu i smaku (znajdują się tu kubki smakowe), umożliwia też formowanie i przesuwanie ku gardłu kęsów pokarmu. W języku wyróżnia się nasadę, trzon i koniec. Na grzbiecie i brzegach języka znajdują się liczne brodawki: okolone, nitkowate, grzybowate liściaste. W ich błonie śluzowej znajdują się kubki smakowe. Język unerwiony jest ruchowo przez nerw podjęzykowy (XII), a czuciowo przez nerw trójdzielny (V), językowo-gardłowy (IX) i błędny (X).

Gruczoły ślinowe

W błonie śluzowej jamy ustnej znajdują się liczne drobne gruczoły ślinowe. Poza tym do jamy ustnej otwierają się ujścia 3 par dużych gruczołów ślinowych. Są to:

- ślinianka przyuszna

- ślinianka podżuchwowa

- ślinianka podjęzykowa

Ślinianki wydzielają do jamy ustnej około 1,5 litra śliny na dobę (ślina jest pierwszym sokiem trawiennym, jaki pokarm napotyka na, swej drodze). Jest to ciecz bezbarwna, wodnista, o odczynie prawie obojętnym, składa się z około 98 % wody, białka - mucyny, soli mineralnych oraz enzymu - amylazy ślinowej, zwanej ptialiną. Rola śliny polega na zmiękczeniu kęsów pokarmowych, pokrywaniu śluzem kęsów rozpuszczeniu składników pokarmowych.

Wydzielanie śliny jest czynnością odruchową. Ośrodki nerwowe kierujące pracą ślinianek znajdują się w rdzeniu przedłużonym, w jądrach podkorowych i w korze mózgowej.